Η τέταρτη διάσταση της Πολιτικής Οικονομίας, τα αίτια της κατάρευσης και η έξοδος από την κρίση. Κεφάλαιο Πρώτο

Σ’ ένα διεθνές συνέδριο αστροφυσικής που μεταξύ των άλλων εξετάζανε την πιθανότητα της ύπαρξης εξωγήινων όντων,  διατυπώθηκε από έναν επιστήμονα, η εξής ενδιαφέρουσα πρόταση:

 Σε κάποιο μέρος της Σιβηρίας να σχεδιάσουμε   ένα τεράστιο  ορθογώνιο  τρίγωνο, και στις  πλευρές του με τεράστια δάση να σχηματίσουμε τετράγωνα που θα συμβολίζουν το Πυθαγόρειο  θεώρημα : «Το τετράγωνο της υποτείνουσας  είναι ισοδύναμο με το άθροισμα των τετραγώνων των δυο κάθετων πλευρών ». Αν κάποιο εξωγήινο ον  δει από ψηλά αυτό το σχήμα αμέσως θα καταλάβει,  ότι εδώ κατοικούν επίσης νοήμονα όντα.

Κάτι παρόμοιο θα πρέπει να κάνουν και οι οικονομολόγοι. Δίπλα από το ορθογώνιο του Πυθαγόρα να σχεδιάσουν κάτι, να φυτέψουν ένα άλλο δάσος,  που να δείχνει με κάποιο τρόπο σ αυτόν τον πλανήτη σε τίνος τα χέρια βρίσκονται τα μέσα παραγωγής (και σε τι αναλογία). Να ξέρει ο «άνθρωπος » προτού προσγειωθεί με ποιους έχει να κάνει.

    Ένα εξωγήινο ον, το πρώτο πράγμα που θα πρέπει να ρωτήσει είναι  όχι ποια κυβέρνηση, πιο κόμμα, ποια παράταξη είναι στην εξουσία αλλά σε τίνος την ιδιοκτησία είναι  τα μέσα παραγωγής  ή  τι ποσοστό έχει κάθε μορφή ιδιοκτησίας, και από την απάντηση θα καταλάβει πάρα πολλά πράγματα (αυτό ισχύει και για τους γηγενείς).
Κάθε   επιχείρηση  ακόμη και τη πιο μοντέρνα, ατομική, οικογενειακή, συνεταιριστική, αγροτική, βιομηχανική, σοσιαλιστική, καπιταλιστική,  σε οποιοδήποτε μέρος του κόσμου και σε οποιαδήποτε εποχή μπορούμε να τη φανταστούμε –για να χρησιμοποιήσουμε Αισώπεια γλώσσα- σαν ένα   στρόγγυλο πηγάδι, του παλιού καιρού, που το νερό το βγάζανε  από τα βάθη του πηγαδιού με τριχιές και με  κουβάδες.

Μεγάλα πηγάδια, μικρά πηγάδια, μικρού η μεγαλύτερου βάθους και διαμέτρου, πόσα άτομα δουλεύουνε σ αυτό δεν έχει σημασία προς το παρόν. Αυτό που καθορίζει αποφασιστικά τη διαφορά η την ομοιότητα μεταξύ των πηγαδιών αυτών είναι η μορφή της ιδιοκτησίας.

   Ας κάνουμε μια υπόθεση, κάτι σαν αφαίρεση (abstraction), και ας υποθέσουμε ότι οι άνθρωποι ζουν αποκλειστικά  με νερό, με το νερό  που βγάζουν από τα βάθη των πηγαδιών με κουβάδες .

 Ας υποθέσουμε επίσης ότι κάθε άνθρωπος δουλεύει κάθε μέρα μόνο 8 ώρες, και  ότι κάθε εργαζόμενος  μετά το πέρας του οχτάωρου παίρνει 8 κουβάδες νερό να πάει στο σπίτι του. Ζει δηλ . με 8 κουβάδες νερό την ημέρα.

  Ας εξετάσουμε αρχικά τη λειτουργία ενός  τέτοιου  πηγαδιού, που δουλεύει μόνο ένα άτομο, ένας Αυτοαπασχολούμενος, το αφεντικό που είναι κι ο ιδιοκτήτης του πηγαδιού, δηλαδή μια μικρή ατομική επιχείρηση.  Δουλεύει ο άνθρωπος ας πούμε 8 ώρες  και στο διάστημα αυτό βγάζει 8 κουβάδες με νερό. Όλα μέχρι εδώ είναι φυσιολογικά. Νερό υπάρχει άφθονο.

   Ας εξετάσουμε τώρα την περίπτωση που το ίδιο  αφεντικό αποφασίζει μια μέρα να προσλάβει ένα ακόμη άτομο στη δουλειά, ας πούμε  ένα ξένο μετανάστη, που δεν έχει δικό του πηγάδι.

Η διαφορά των δυο πηγαδιών(=επιχειρήσεων), όσο περίεργο κι αν μας φαίνεται είναι τεράστια.

Ας δούμε γιατί: Το πρώτο μέλημα του αφεντικού  είναι να   κάνει  μια συμφωνία με τον ξένο. «- Θα δουλεύεις 8 ώρες την ημέρα και για τη δουλειά σου αυτή θα παίρνεις  8 κουβάδες νερό κάθε μέρα.

 Ούτε μισό κουβά λιγότερο, ούτε μισή ώρα λιγότερη ». Η συμφωνία έκλεισε. Αν ο ξένος βγάλει λιγότερους από 8 κουβάδες το αφεντικό θα το καταλάβει το βράδυ, αν βγάλει περισσότερους δεν του πέφτει λόγος του ξένου.

  Η συμφωνία είναι συμφωνία, και τις περισσότερες φορές η συμφωνία είναι πάνω από τον νόμο.

Ας δούμε τώρα πως σκέφτηκε το  αφεντικό όταν αποφάσισε να προσλάβει ένα ακόμη άτομο στο πηγάδι του: «- Αν τα καταφέρω, χωρίς να το καταλάβει ο ξένος, μέσα σε 8 ώρες,  να μου βγάλει 10 κουβάδες, ο ξένος θα πάρει 8 και θα μου μείνουν 2 κουβάδες δικοί μου ».

Δηλαδή εδώ  η προσέγγιση του εργάτη εκ μέρους του αφεντικού αρχικά γίνεται όχι με την κακή πρόθεση να του παρατείνει τις εργάσιμες ώρες αλλά απλώς να τον κάνει ολίγον τι πιο σβέλτο, πιο παραγωγικό  απ ότι είναι το αφεντικό του.

***

Ας δούμε πιο προσεκτικά πρώτα το αφεντικό, ύστερα αυτόν τον ξένο και ας δούμε τέλος, πολύ πιο  προσεκτικά  το αποτέλεσμα της οκτάωρης εργασίας του ξένου, τους 10 κουβάδες.

  Το αφεντικό είπαμε ότι είναι ο ιδιοκτήτης του πηγαδιού. Στην προκειμένη περίπτωση όμως είναι και αγοραστής ενός παράξενου προϊόντος, του ξένου εργάτη, η πιο σωστά  της εργατικής δύναμης του ξένου. Αυτό το παράξενο εμπόρευμα  (ας  το ονομάσουμε έμψυχο εμπόρευμα) έχει μια σπάνια  ικανότητα να παράγει ένα άλλο εμπόρευμα, στη συγκεκριμένη περίπτωση 10 κουβάδες νερό.

   Ποια είναι, αλήθεια, η αξία  αυτών των δυο ξεχωριστών προϊόντων, του ενός που ονομάσαμε εργατική δύναμη και του άλλου που βγήκε στην επιφάνεια μετά την εργασιακή διαδικασία και που είναι οι 10 κουβάδες; Είναι ολοφάνερο ότι έχουμε να κάνουμε με δυο τελείως διαφορετικά προϊόντα-εμπορεύματα.  Άλλο προϊόν η εργατική δύναμη, άλλο προϊόν οι 10 κουβάδες νερού.

 Άλλο μέγεθος το ένα, άλλο μέγεθος το άλλο. Υπάρχει διαφορά σ αυτά τα δυο μεγέθη; Βεβαίως.

Άλλη η αξία της εργατικής δύναμης και άλλη η αξία των 10  κουβάδων!

Αυτήν τη διαφορά είχε υπολογίσει το αφεντικό όταν προσέλαβε τον ξένο εργάτη στη δουλειά του.

 -Πόση είναι η αξία της εργατικής δύναμης ; Το είπαμε παραπάνω 8 κουβάδες, 8 κουβάδες χρειάζεται να συντηρηθεί ο άνθρωπος, κι ο εργάτης, ο ίδιος και η οικογένεια του

(Η ερώτηση επιστημονικά θα πρέπει να διατυπωθεί ως εξής: –Πόσος είναι ο κοινωνικά αναγκαίος χρόνος για την παραγωγή άρα και για την αναπαραγωγή αυτού του ειδικού εμπορεύματος που λέγεται εργατική δύναμη; Η απάντηση επιστημονικά θα πρέπει να είναι η εξής: - Όσος και ο κοινωνικά αναγκαίος χρόνος για την παραγωγή άρα και για την αναπαραγωγή των 8 κουβάδων). Τώρα σε μια άλλη ερώτηση γιατί να είναι μόνο 8 κουβάδες  και όχι 9 η 7 η  γιατί να απαιτούνται 8 ώρες και όχι 7 η 9 η απάντηση περιληπτικά είναι  η εξής: Εξαρτάται από το κοινωνικό status  κάθε χώρας και κάθε εποχής, από το συσχετισμό δυνάμεων των κοινωνικών τάξεων, από τον βαθμό ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων όπως συνηθίζουμε να λέμε !.

-Πόση είναι η αξία των 10 κουβάδων; Αναπάντεχη, παράξενη ερώτηση.

 (Η ερώτηση επιστημονικά  πρέπει να διατυπωθεί ως εξής:- Πόσος είναι ο κοινωνικά αναγκαίος χρόνος για την παραγωγή άρα και για την αναπαραγωγή αυτών των 10 κουβάδων;)

Αν απαντήσουμε ότι  η  αξία των 10 κουβάδων είναι ίση με την αξία των 8 κουβάδων  αυτό είναι παράλογο !(Πάλι τα ίδια , αν απαντήσουμε επιστημονικά ότι ο κοινωνικά αναγκαίος χρόνος για την παραγωγή άρα και την αναπαραγωγή των 10 κουβάδων είναι ίσος με τον κοινωνικά αναγκαίο χρόνο παραγωγής των 8 κουβάδων, πέφτουμε σε αντίφαση). Μήπως η ερώτηση είναι λάθος διατυπωμένη; Μήπως συγκρίνει δυο διαφορετικά πράγματα; Αν ο ξένος εργάτης έβγαζε από το πηγάδι μόνο 8 κουβάδες η ακόμη αν για την αναπαραγωγή  του έμψυχου προϊόντος που είναι η εργατική δύναμη απαιτούνταν 10 κουβάδες δεν θα είχαμε κανένα πρόβλημα, η αναλογία θα ήταν στην πρώτη περίπτωση 8 προς 8  στη δεύτερη περίπτωση 10 προς 10. Δεν συμβαίνει όμως αυτό και έτσι είμαστε υποχρεωμένοι να κάνουμε σύγκριση – αναγωγή προς κάτι άλλο. Δεν έχουμε αυτήν τη στιγμή και κανένα άλλο υλικό-εμπόρευμα  δίπλα μας, που να μπορούμε να συγκρίνουμε αυτούς τους κουβάδες εκτός από την αξία  του έμψυχου εμπορεύματος, την αξία της εργατικής δύναμης και όπως είπαμε είναι ίση με 8 κουβάδες. Είμαστε υποχρεωμένοι να τους συγκρίνουμε με τους υπάρχοντες στην επιφάνεια κουβάδες, που είχαν βγει, από το αφεντικό στην επιφάνεια,  …μια μέρα πριν προσληφθεί ο εργάτης δηλ , με τους (κατά την αρχική συμφωνία) 8 κουβάδες της εργατικής δύναμης,  « επειδή κανένα εμπόρευμα δεν μπορεί ν αναφερθεί στον εαυτό του σαν προς ισοδύναμο, επομένως επειδή δεν μπορεί τη φυσική του όψη να την κάνει έκφραση της δικής του αξίας είναι υποχρεωμένο ν αναφερθεί σ ένα άλλο  εμπόρευμα σαν προς ισοδύναμο του, η να κάνει τη φυσική του όψη ενός άλλου εμπορεύματος δική του μορφή  αξίας ».

( Μαρξ.Κεφάλαιο, 1^ος τόμος, σελ. 70).

Αυτό θα έκανε κάθε φυσιολογικός και πρακτικός άνθρωπος, αυτό θα πρέπει να κάνουμε και εμείς. Για να λύσουμε αυτόν το γρίφο, αυτόν το γόρδιο δεσμό δεν χρειάζεται να βγάλουμε κανένα  κοφτερό σπαθί σαν τον Μεγα Αλέξανδρο παρά μόνο να βάλουμε το κοφτερό μας μυαλό  να… δουλέψει:                                                                                         

  - Πρέπει  να χωρίσουμε την ποσότητα των 10 κουβάδων που έβγαλε ο ξένος, σε δυο μέρη, έτσι που δεξιά  να είναι 8 κουβάδες με νερό και λίγο παραπέρα αριστερά, οι άλλοι 2 κουβάδες.

Αυτό  πρέπει να κάνει και το αφεντικό. Ο γρίφος (και ο γόρδιος δεσμός) λύθηκε. Τώρα μπορούμε και εμείς όπως και κάθε λογικός άνθρωπος να απαντήσουμε άνετα :

   -Η αξία των  8 κουβάδων με νερό που βρίσκονται δεξιά, είναι ίση με την αξία των 8 κουβάδων νερού που πήρε (η θα πάρει) ο ξένος, είναι ίση δηλαδή με την αξία του προϊόντος που λέγεται εργατική δύναμη, και που αγόρασε το αφεντικό στην αρχή της εργασιακής διαδικασίας βάσει της αρχικής  συμφωνίας. Το  οικονομικό «γονίδιο» τους, (στη συγκεκραμένη  περίπτωση του παραδείγματος μας, ακόμα και οι φυσικές τους ιδιότητες)  είναι ακριβώς το ίδιο.

Στο παράδειγμα μας, χρησιμοποιήσαμε την αξία της εργατικής δύναμης σαν ισοδύναμο ενός άλλου προϊόντος. Η σύγκριση αυτή των 8 κουβάδων που βρίσκονται δεξιά,   με τους 8 της αξίας της εργατικής δύναμης είναι απαραίτητη και υποχρεωτική.

(Ας απαντήσουμε ακόμη μια φορά επιστημονικά : - Ο κοινωνικά αναγκαίος χρόνος εργασίας για την παραγωγή άρα και για την αναπαραγωγή αυτών των 8 (από τους 10 ) κουβάδων που βρίσκονται δεξιά είναι ισοδύναμος με τον κοινωνικά αναγκαίο χρόνο για την παραγωγή άρα και για την αναπαραγωγή της εργατικής δύναμης ). Θα μπορούσε βέβαια το αφεντικό να σκεφτεί λίγο διαφορετικά,  να κάνει μια απλή αριθμητική πράξη που λέγεται απλή μέθοδος των τριών, να πει δηλαδή εφόσον για τους 10 κουβάδες χρειάζονται 8 εργάσιμες ώρες, άρα για τους 8 κουβάδες που θα πάρει ο εργάτης, θα χρειαστούν λιγότερες ώρες. Αυτήν την απλή μαθηματική πράξη την αποφεύγει προς το παρόν ! Τι  εννοουμε αραγε όταν χρησιμοποιουμε τον ορο «κοινωνικα αναγκαιος χρονος » ! Κατά την γνωμη μου ο κοινωνικα αναγκαιος χρονος εχει λιγοτερη σχεση με το χρονο του ωρολογιου και περισσοτερη σχεση με το κοινωνικο status . Ματαια ένας μαθηματικος θα μας αποδειξει με την απλη μεθοδος των τριων ότι για τους 8 κουβαδες θα χρειαστουν λιγοτερες από 8 ωρες, όταν δεν βρησκεται ουτε ένα αφεντικο σ ολον τον κοσμο, να αφησει τον εργατη του να φυγει μολις συμπληρωσει τους 8 κουβαδες . Τοτε δεν θα είναι αφεντικο..Οι 8 κουβαδες με τις 8 ωρες πανε πακετο.

  Και οι 2 κουβάδες θα ρωτήσει κανείς, που είναι αριστερά τι στην ευχή είναι,  δεν έχουν καμία αξία, η  είναι  κάτι υπεράνω της αξίας; Ακριβώς.

Αυτοί οι 2 κουβάδες δεν είναι απλά αξία, είναι υπεραξία.

 Αυτήν την υπεραξία προσπαθεί να βγάλει, να αποσπάσει το αφεντικό, από τον ξένο εργάτη καθ όλη  τη διάρκεια της εργασιακής διαδικασίας ( του process εργασίας). Απίστευτο και όμως αληθινό !

(Αυτοί οι δυο κουβάδες είναι ένα από τα μεγαλύτερα θαύματα του κόσμου, που επαναλαμβανεται δισεκατομμύρια φορές, χωρίς όμως τα εκατομμύρια των ανθρώπων να μπορούν, να  το ερμηνεύσουν, να το κατανοήσουν, τουλάχιστον μέχρι τότε που το αποκάλυψε ο Μαρξ.

 Να γιατί ο Μαρξ ανακηρύχτηκε σ όλον τον κόσμο σαν η πιο σημαντική προσωπικότητα  της περασμένης χιλιετίας)

.

Τώρα θα υποβάλουμε ακόμη μια ερώτηση επί του θέματος που εξετάζουμε:  «- Πόση είναι η αξία αυτών των 2  κουβάδων που βρίσκονται αριστερά; » Η απάντηση τώρα είναι εύκολη. Η αξία των 2 αυτών κουβάδων είναι ίση με τα 2 / 8 της αξίας της εργατικής δύναμης, με τα 2 / 8 του κοινωνικά αναγκαίου χρόνου που απαιτείται για την παραγωγή άρα και για την αναπαραγωγή του έμψυχου προϊόντος που λέγεται εργατική δύναμη, δηλαδή και εδώ η  αναγωγή-σύγκριση θα γίνει λογικά, και  υποχρεωτικά με τους υπάρχοντες στην επιφάνεια κουβάδες.

Τι σημαίνει αυτό. Φθάσαμε χωρίς να το καταλάβουμε σε μια σημαντική διαπίστωση, διαπιστώνουμε ότι και η αξία της εργατικής δύναμης, οι 8 αυτοί κουβάδες, μπορεί να είναι (όπως και ο χρυσός η το ασήμι)  το γενικό  ισοδύναμο, όλων των εμπορευμάτων ακόμη και της υπεραξίας, καθ ότι η αναγωγή-σύγκριση κάθε εμπορεύματος γίνεται λογικά και  υποχρεωτικά με αυτούς τους υπάρχοντες στην επιφάνεια κουβάδες.     

Αν κάποιος αμφιβάλει για την ορθότητα αυτής της διαπίστωσης δεν έχει παρά να κάνει ένα ταξίδι

μέχρι τα χρυσωρυχεία  της Νοτίου Αφρικής, της μακρινής Αλάσκας και της απέραντης Σιβηρίας, για να ρωτήσει επί τόπου πόση είναι η αξία του χρυσού (που είναι σήμερα το γενικό ισοδύναμο όλων των εμπορευμάτων) που παράγουν εκεί. Εκεί φυσικά δεν θα του πούνε ότι 32 γραμμάρια χρυσού κάνουν 32 γραμμάρια χρυσού, αλλά θα του πουν ότι η αξία των 32 γραμμαρίων (32 γραμμαρια=1 ουγγια) είναι ίση με τον αναγκαίο κοινωνικά χρόνο για την παραγωγή άρα για και την αναπαραγωγή  της εργατικής δύναμης ενός, δυο, τριών κλπ εργατών .

 Θα τον παραπέμψουν δηλ στο δικό μας ισοδύναμο που δεν είναι άλλο από την αξία της εργατικής δύναμης. Θα του πούνε ότι «τα πράγματα αυτά, ο χρυσός και το ασημι, όπως βγαίνουν από τα σπλάχνα της γης, είναι ταυτόχρονα η άμεση ενσάρκωση κάθε ανθρώπινης εργασίας. Από δω πηγάζει η μαγεία του χρήματος[…] »(Μαρξ.Κεφάλαιο 1^ος τόμος, σελ 105).  Φαντασθείτε την έκπληξη αυτού του περίεργου ταξιδιώτη που φθάνοντας εκεί, οι εργάτες των ορυχείων να τον στέλνουν αμέσως από εκεί που ήρθε.

Τα έξοδα –και τον κόπο-αυτού του ταξιδιού θα τα αποφύγει   αν βάλει την λογική του να δουλέψει. Να τι γράφει ο Μαρξ

« Όπως κάθε άλλο εμπόρευμα,  μπορεί ο χρυσός το μέγεθος της αξίας του, να το εκφράσει μόνο σχετικά, μόνο με άλλα εμπορεύματα. Η δική του η αξία καθορίζεται από το χρόνο εργασίας που απαιτείται για την παραγωγή του και εκφράζεται μόνο με το ποσό κάθε άλλου εμπορεύματος, στο οποίο έχει στερεοποιηθεί ίσος εργάσιμος χρόνος. Αυτός ο καθορισμός του σχετικού μεγέθους της αξίας του χρυσού συντελείται στον τόπο της παραγωγής του με το άμεσο ανταλλακτικό εμπόριο. Όταν μπαίνει στην κυκλοφορία σαν χρήμα, η αξία του είναι κιόλας καθορισμένη.» (Μαρξ-Κεφάλαιο 1^ος τόμος, σελ 105). Με άλλα λόγια  μας λέει ότι όπως η ομορφιά εκφράζεται  σχετικά , με  τη σύγκριση προς κάτι άλλο, έτσι και  η αξία ενός εμπορεύματος εκφράζεται μόνο σχετικά.  Η αξία ενός εμπορεύματος δεν πάσχει ποτέ από ναρκισσισμό !

   Θα ρωτήσει κανείς τι μας αναγκάζει κάθε λίγο και λιγάκι να κάνουμε αναγωγή-σύγκριση της αξίας του κάθε εμπορεύματος(πχ του χρυσού),  με την αξία της εργατικής δύναμης, ενώ υπάρχουν άλλα εκατομμύρια –δισεκατομμύρια άλλων εμπορευμάτων, ας γίνει αναγωγή λοιπόν της αξίας ενός εμπορεύματος με την αξία οποιουδήποτε άλλου από τα τόσα εκατομμύρια εμπορευμάτων. Η σύγκριση αυτή μεταξύ των άλλων προϊόντων (εκτός του έμψυχου εμπορεύματος) δεν μπορεί να γίνει αν δεν  βρούμε έναν κοινό παρανομαστή που είναι η  αξία της εργατικής δύναμης.

 Υπάρχουν λόγοι λοιπόν που γίνεται κάθε λίγο και λιγάκι αναγωγή με την αξία της εργατικής δύναμης: Όλα τα εκατομμύρια των εμπορευμάτων τα παράγουν άνθρωποι και όχι μαϊμούδες, κατά την διάρκεια δε της εργασιακής διαδικασίας συγκρίνουν την αξία των προϊόντων που παράγουνε  με τη δική τους αξία(=την αξία της εργατικής δύναμης), επίσης όλα τα προϊόντα τα καταναλώνουν άνθρωποι και όχι μαϊμούδες και όταν καταναλώνουνε την αξία των προϊόντων, τα συγκρίνουν με  τη δική τους αξία (=την αξία της εργατικής δύναμης). Αν τα παρήγαγαν και τα καταναλώνανε  μαϊμούδες δεν θα είχαμε κανένα πρόβλημα ούτε με την αξία ούτε με την υπεραξία.

Το καλύτερο μέρος για αυτήν την αναγωγή-σύγκριση είναι η αγορά.

Η αγορά είναι το μόνο μέρος όπου γίνεται υποχρεωτικά από τους «μυημένους» η αναγωγή- σύγκριση της αξίας όλων  των  εμπορευμάτων  με την αξία της εργατικής δύναμης, είναι το μέρος όπου η εργατική δύναμη γίνεται το γενικό ισοδύναμο που λέγαμε παραπάνω είναι το μέρος όπου η αξία της εργατικής δύναμης θεωρητικά καταξιώνεται, δοξάζεται.

 Λέω θεωρητικά γιατί στην πράξη οι καπιταλιστές κάνουνε τα πάντα να  αποκρύψουν αυτό το γενικό ισοδύναμο που λέγεται εργατική δύναμη (Δυστυχώς όπως θα δούμε παρακάτω όχι μόνο αυτοί).  

 Φθάσαμε στο συμπέρασμα ότι υπάρχουν τουλάχιστον δυο ισοδύναμα, ένα η αξία της εργατικής δύναμης και ένα ο χρυσός (αλλά ιστορικά ακόμη περισσοτερα, και θεωρητικά άπειρα).

  Υπάρχει διαφορά σε αυτά τα δυο ισοδύναμα που θέτουμε για εξέταση; Βεβαιότατα.

Η μεν εργατική δύναμη φθείρεται, έχει ένα όριο αντοχής, ο χρυσός δεν φθείρεται δεν σκουριάζει, μπορούμε  να τον  κονιορτοποιήσουμε, να τον λιώσουμε, και να του ξαναδώσουμε την αρχική του μορφή χωρίς να χάσει τίποτα από τις φυσικές του ιδιότητες.

Εδώ όμως  βλέπουμε και μια άλλη  διαφορά ανάμεσα στα δυο αυτά εμπορεύματα, στα δυο ισοδύναμα, στο πρώτο που ονομάσαμε έμψυχο εμπόρευμα, που είναι η εργατική δύναμη και στο άλλο που είναι ο χρυσός. Βλέπουμε την συντριπτική υπεροχή του ανθρώπου πάνω στο χρυσό. Ο άνθρωπος  μπορεί να παράγει πάντοτε μια υπεραξία, ο χρυσός δεν μπορεί. Από όλα τα εμπορεύματα το πιο σημαντικό είναι όπως καταλαβαίνουμε το προϊόν που λέγεται εργατική δύναμη.

Εδώ οι οικονομολόγοι όλου του κόσμου πρέπει να ανάψουν ένα κερί στη μνήμη ενός άθεου του αρχαίου φιλοσόφου Πρωταγόρα (483-425 π.Χ), που μέχρι σήμερα κανένας τους δεν τον ανέφερε, ο οποίος σε …..ανύποπτο χρόνο είχε πει: «Πάντων χρημάτων μέτρο έστω άνθρωπος, των μεν όντων ως εστί, των δε μη όντων ως ουκ εστί» που σημαίνει ότι «όλων των πραγμάτων αξιολογικό κριτήριο είναι ο άνθρωπος ο ίδιος, για τα όσα μεν υπάρχουν, ότι υπάρχουν, για τα όσα δε δεν υπάρχουν, ότι δεν υπάρχουν». Έξω από τα χρηματιστήρια όλου του κόσμου πρέπει να στήσουν το άγαλμα του Πρωταγόρα, γράφοντας το « Πάντων χρημάτων μέτρο έστω άνθρωπος», και όλοι οι δρόμοι που βρίσκονται τα χρηματιστήρια να φέρουν το όνομα του.

(Η συνέχεια στο δεύτερο κεφάλαιο)